Zelfstandige ondernemers nemen een bijzondere positie in binnen zakelijk Nederland. Aan de ene kant zijn ze onafhankelijk en hebben de vrijheid om hun eigen werkzaamheden vorm te geven. Aan de andere kant werken ze met andere organisaties samen om de producten of diensten daadwerkelijk vorm te geven. Zeker als je goede relaties hebt met je opdrachtgevers kan het lastig zijn om de grenzen te behouden. Om vervelende situaties te voorkomen, heeft de Belastingdienst verschillende regelingen in het leven geroepen.
Wat is een VAR verklaring?
Vaststelling Arbeidsrelatie, ook wel beter bekend als de VAR verklaring, was een document waarin zzp’ers vrijwillig konden aangeven niet in loondienst voor hun opdrachtgever(s) te werken. Soms werd dit ook gevraagd vanuit de opdrachtgevers zelf. Dit was met name handig als je jezelf verhuurde aan een organisatie, dus niet wanneer je bijvoorbeeld een payroller was of een winkel had.
De achterliggende gedachte was om organisaties te ontmoedigen misbruik te maken van freelancers door ze inhuren als goedkope medewerkers. Om te bepalen of iemand in loondienst is heeft de Belastingdienst de volgende richtlijnen vastgesteld:
- Verplichting persoonlijke arbeid Kan iemand anders ook het werk doen, of ben alleen ik verplicht om de klus te klaren?
- Werkgeversgezag Mag ik zelf bepalen hoe ik mijn werk verricht, of heeft mijn opdrachtgever eisen over hoe ik het moet doen?
- Loon Geeft mijn opdrachtgever alleen vergoeding voor kosten die ik maak, of betaalt hij toch meer?
Mocht bij elke punt de eerste stelling voor jou van toepassing zijn, dan ben je niet in loondienst. De Belastingdienst controleerde zowel bij opdrachtgever als bij zzp’ers. Was bij een freelancer sprake van schijnzelfstandigheid (je bent dus geen ondernemer volgens de Belastingdienst) en klopte de informatie op de verklaring niet met de werkelijke situatie, dan konden zij ontvangen ondernemersvoordelen terugvorderen met terugwerkende kracht.
Deze verklaring is sinds 1 mei 2016 afgeschaft nadat duidelijk werd dat het te moeilijk was voor de Belastingdienst om de opgegeven relaties in te schatten op authenticiteit.
Alternatief op de VAR: de wet DBA
Hierop werd een alternatief ontwikkeld, de zogenoemde Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (wet DBA). Hierin geven zowel opdrachtgever als zzp’er aan verantwoordelijk te zijn voor eventuele financiële gevolgen van hun samenwerking. De gedachtegang is echter hetzelfde gebleven: is iemand in loondienst of niet? Heeft men een eerlijke, opdrachtgever-opdrachtnemer relatie of toch een verhulde werknemer-werkgever verhouding? In plaats van een verklaring, gebruik je nu een modelovereenkomst.
Je kunt kiezen om gebruik te maken van een algemene overeenkomst of een die is toegespitst op een bepaalde branche of beroep. Hiervoor heeft de Belastingdienst ook een register opgesteld dat men op wekelijkse basis bijwerkt (Register Overeenkomsten DBA).
Toch bestaan ook hier verschillende interpretaties. Zo is het voor de meeste mensen lastig om de overeenkomsten zonder twijfel in te vullen. Met name “gezagsverhouding” zorgt voor verwarring en onrust. Het is namelijk onduidelijk hoe je dit kan beoordelen.
Poging drie: de opdrachtgeversverklaring
De Rijksoverheid heeft plannen om de bovenstaande regelingen op korte termijn (2021) te vervangen door te gaan werken met opdrachtgeversverklaringen. Deze verklaring kan de opdrachtgever online invullen via een speciale module. Het voornaamste doel is om twijfels op het gebied van gezagsverhouding en (schijn)zelfstandigheid weg te nemen.
Daarnaast zijn er plannen om een minimum uurtarief in te stellen. Freelancers die onder dit niveau werken (< €18 per uur), zullen te maken krijgen met beperkingen. Zelfstandig ondernemers die hier boven zitten, zijn verplicht om een verklaring op te stellen. Deze details zijn nog niet helder aangezien ook rekening moet worden gehouden met Europese wetgeving. Wel zal de Belastingdienst het eerste jaar flexibeler omgaan met controles.
21hmki